«Κύριο έργο» του Adorno (σύμφωνα με ορισμένους μελετητές όπως ο Habermas), το πρωτοποριακό αυτό φιλοσοφικό αλλά και «λογοτεχνικό» δοκίμιο, γραμμένο στο τέλος του Β´ Παγκοσμίου Πολέμου, συμπυκνώνει με μοναδικό τρόπο την εμπειρία και το στοχασμό του 20ού αιώνα.
Η θλιμμένη επιστήμη, από την οποία προσφέρω κάτι στον φίλο μου [τον Max Horkheimer], αναφέρεται σ’ αυτό που από αμνημονεύτων χρόνων θεωρούνταν το κατ’ εξοχήν πεδίο της φιλοσοφίας, αλλά μετά τη μεταμόρφωση της τελευταίας σε μέθοδο περιέπεσε στη διανοητική ανυποληψία, στην αποφθεγματική αυθαιρεσία και τελικά στη λήθη: τη διδασκαλία για την ορθή ζωή. Ό,τι άλλοτε οι φιλόσοφοι αποκαλούσαν ζωή, κατάντησε να είναι η σφαίρα του ιδιωτικού και κατόπιν απλώς της κατανάλωσης, να συμπαρασύρεται ως εξάρτημα της διαδικασίας της υλικής παραγωγής, χωρίς αυτονομία και χωρίς δική της υπόσταση. Όποιος θέλει να γνωρίσει την αλήθεια για τη ζωή στην αμεσότητά της, πρέπει να διερευνήσει την αλλοτριωμένη της μορφή, τις αντικειμενικές δυνάμεις που καθορίζουν ώς τα μύχια της την ατομική ύπαρξη…
Κοινή αφετηρία και των τριών μερών [του βιβλίου] είναι η στενότατη ιδιωτική σφαίρα, εκείνη του διανοούμενου στην εξορία. Ακολουθούν συλλογισμοί πάνω σε ευρύτερα κοινωνικά και ανθρωπολογικά ζητήματα αφορούν την ψυχολογία, την αισθητική και την επιστήμη στη σχέση τους προς το υποκείμενο. Οι τελικοί αφορισμοί κάθε μέρους οδηγούν και θεματικά στη φιλοσοφία, χωρίς ποτέ να παρουσιάζονται σαν τελειωμένοι και οριστικοί: θέλουν γενικά να εντοπίσουν σημεία παρέμβασης ή να αποτελέσουν μοντέλα για μελλοντικές προσπάθειες της σκέψης.
Στους 153 Αφορισμούς του, κείμενα μικρής έκτασης και εξαιρετικής πυκνότητας, τα προσωπικά βιώματα που αναζητούνται στο χαμένο χρόνο και την κατεστραμμένη πατρίδα του εξόριστου συγγραφέα διαπλέκονται με τα αντι-θετικιστικά πορίσματα της θλιμμένης επιστήμης του και με τα διδάγματα της ύστατης ηθικής φιλοσοφίας που αρμόζει στην φθαρμένη ζωή. Ο Λόγος, η Ιστορία και το Ασυνείδητο διασταυρώνονται με την Οδύσσεια, τον Φάουστ, τον Δον Ζουάν, τα Άνθη του κακού, ή την Αλίκη στη χώρα των θαυμάτων. Μέσα από την κριτική του αδύνατου υποκειμένου, της ολοκληρωτικής κοινωνίας και της πολιτιστικής βιομηχανίας διαγράφονται τα μοντέλα μιας αρνητικής διαλεκτικής στο μεταγενέστερο έργο του μεγάλου Γερμανού φιλοσόφου.
Πρόκειται για την πρώτη μετάφραση του βιβλίου στα ελληνικά που έγινε κατευθείαν από το γερμανικό πρωτότυπο, από έναν δοκιμασμένο μελετητή και μεταφραστή του Αdorno, με την έγκριση των εκδόσεων Suhrkamp. Συνοδεύεται από μια διεξοδική εισαγωγή, με τίτλο «Minima Moralia: Φιλοσοφία μεταξύ βαρβαρότητας και ουτοπίας», και από εκτενείς σημειώσεις του μεταφραστή που φωτίζουν τη δομή, τις έννοιες και τις υπαινικτικές αναφορές του κειμένου. Την έκδοση ανοίγει ένα πρωτότυπο κείμενο του Δημητρίου Μαρκή, καθηγητή φιλοσοφίας και πρώην πρύτανη του Πανεπιστημίου Κρήτης, με τίτλο «Minima Moralia: Χαρακτηρισμός του Adorno».
Ο Theodor W. Adorno γεννήθηκε το 1903 στη Φρανκφούρτη. Σπούδασε φιλοσοφία, κοινωνιολογία, ψυχολογία και μουσικολογία στο πανεπιστήμιο της Φρανκφούρτης, απ’ όπου έλαβε το διδακτορικό του. Πηγαίνοντας στη Βιέννη, συνέχισε τις σπουδές του στη μουσική με δασκάλους τον Alban Berg και τον Eduard Steuermann. Έγινε υφηγητής με μια διατριβή για τον Kίρκεγκωρ υπό την επίβλεψη του Paul Tillich. Το 1934, αφού του είχε απαγορευτεί η διδασκαλία, μετανάστευσε στην Αγγλία και άρχισε να διδάσκει στο πανεπιστήμιο της Οξφόρδης. Το 1938 μετανάστευσε στις ΗΠΑ και εργάστηκε στο Ινστιτούτο Κοινωνικής Έρευνας του Πανεπιστημίου της Φρανκφούρτης, του οποίου ήταν άτυπος συνεργάτης από τα τέλη της δεκαετίας του 1920 και το οποίο είχε ήδη μετεγκατασταθεί στη Νέα Υόρκη. Συνεργάστηκε επίσης με τον Paul Lazarsfeld στο Princeton Radio Research Project. Το 1949 επέστρεψε στη Γερμανία και έγινε καθηγητής φιλοσοφίας και κοινωνιολογίας στο πανεπιστήμιο της Φρανκφούρτης. Διηύθυνε το Ινστιτούτο Κοινωνικής Έρευνας, μαζί με τον Μαξ Χορκχάιμερ, τον οποίο διαδέχτηκε αργότερα στη θέση του διευθύνοντα προέδρου. Πέθανε το 1969 από έμφραγμα στην Ελβετία. Έργα του είναι: Kierkegaard. Konstruktion des Ästhetischen (1933), Dialektik der Aufklärung. Philosophische Fragmente (μαζί με τον Max Horkheimer, 1947), Philosophie der neuen Musik (1949), Minima Moralia. Reflexionen aus dem beschädigten Leben (1950), The Authoritarian Personality (μαζί με τους Else Frenkel-Brunswik, Daniel J. Levinson και R. Nevitt Sanford, 1950), Versuch über Wagner (1952), Prismen. Kulturkritik und Gesellschaft (1955), Zur Metakritik der Erkenntnistheorie. Studien über Husserl und die phänomenologischen Antinomien (1956), Dissonanzen. Musik in der verwalteten Welt (1956), Aspekte der Hegelschen Philosophie (1957), Noten zur Literatur I (1958), Klangfiguren. Musikalische Schriften I (1959), Mahler. Eine musikalische Physiognomie (1960), Noten zur Literatur II (1961), Einleitung in die Musiksoziologie. Zwölf theoretische Vorlesungen (1962), Sociologica II. Reden und Vorträge (μαζί με τον Max Horkheimer, 1962), Drei Studien zu Hegel (1963), Eingriffe. Neun kritische Modelle (1963), Der getreue Korrepetitor. Lehrschriften zur musikalischen Praxis (1963), Quasi una fantasia. Musikalische Schriften II (1963), Moments musicaux. Neu gedruckte Aufsätze 1928-1962 (1964), Jargon der Eigentlichkeit. Zur deutschen Ideologie (1964), Noten zur Literatur III (1965), Negative Dialektik (1966), Ohne Leitbild. Parva Aesthetica (1967), Berg. Der Meister des kleinsten Übergangs (1968), Impromptus. Zweite Folge neu gedruckter musikalischer Aufsätze (1968), Sechs kurze Orchesterstücke op. 4 <1929> (1968), Komposition für den Film (μαζί με τον Hanns Eisler, 1969), Stichworte. Kritische Modelle 2 (1969).
Minima Moralia
Theodor W. Adorno
Minima Moralia. Στοχασμοί μέσα από τη φθαρμένη ζωή
Μετάφραση: Λευτέρης Αναγνώστου
Πρόλογος: Δημήτριος Μαρκής.
Σχήμα: 21Χ14
Σελίδες: 397
Χρονολογία έκδοσης: Σεπτέμβριος 2000
Εκδόσεις Αλεξάνδρεια